Automatyzacja przemysłu, starożytna Grecja i nowa utopijna koncepcja świata

Ostatnimi czasy, podczas długiej podróży pociągiem, miałem przyjemność rozmawiać z bardzo inteligentnym człowiekiem, który przedstawił się jako członek rady wydziału na jednym z niemieckich uniwersytetów medycznych. Początkowo rozmawialiśmy o biochemii, radiologii i sytuacji kolejnictwa w Polsce, ale później dyskusja zboczyła na tematy bliższe tematyce bloga.

 

Nie będę opisywał całych rozważań o polityce i gospodarce, bo nie o tym chciałem pisać. Skupię się tylko na jednym zagadnieniu, a będzie to automatyzacja. Wszyscy zdajemy sobie sprawę z tego, że automatyzacja przemysłu powoduje likwidację wielu miejsc pracy. Zdawałoby się więc, że jest to bardzo zły pomysł. Sprawa nie jest jednak tak prosta jak wydaje się na pierwszy rzut oka. Wystarczy bowiem, że zastanowimy się dlaczego boimy się automatyzacji i wszystko ukaże się w zupełnie innym świetle. Najczęściej, przyczyną strachu przed zastąpieniem ludzi maszynami, jest nie strach przed utratą pracy, lecz przed pozostaniem bez środków do życia. Niestety nie są to lęki bez uzasadnienia, ale czy musi tak być?
 

Automatyzacja wszak powoduje zwiększenie dochodu z produkcji, a więc pośrednio wzrost PKB na mieszkańca, który podobno świadczy o poziomie życia ludzi w poszczególnych krajach. Co zrobić żeby korzyści z automatyzacji były odczuwalne nie tylko na papierze? Moim zdaniem istnieją co najmniej dwie możliwości.

• Pierwszą jest rozdanie zwalnianym robotnikom pakietów akcji spółki, aby mogli oni żyć z dywidendy. Niestety obecnie w naszym kraju panuje moda na niewypłacanie akcjonariuszom należnej im części zysków tylko próba ich rozwodnienia w premiach dla kadry zarządzającej, pseudo-inwestycjach wykonywanych przez firmę znajomego itp. Gwarantuję, że przy odpowiednio wysokiej dywidendzie większość robotników sama chętnie odejdzie z pracy, aby móc spokojnie żyć korzystając z takiej swoistej, przedwczesnej emerytury wypłacanej bez uszczuplania publicznej kasy.
• Drugim sposobem jest ustanowienie konieczności wpłacania części zysków, uzyskanych z automatyzacji, do państwowej kasy, która rozdzielałaby pieniądze na zasadzie podobnej do zasiłku dla bezrobotnych. Istnieje oczywiście obawa, że ludziom nie będzie chciało się pracować, jeśli zapewni się im środki pieniężne na egzystencję, ale nie oszukujmy się, większość takich osobników teraz też nie pracuje. Można nawet posunąć się jeszcze dalej i każdemu, nieważne bogatemu czy biednemu, wypłacać pewną kwotę pieniężną co miesiąc wystarczającą do zaspokojenia minimum potrzeb.

Oczywiście znowu powyższe propozycje na razie jawią się być utopijnymi. Dopóki jednak czegoś się nie spróbuje nie można z całą pewnością powiedzieć, że to niemożliwe. Zastanawialiście się czytając wcześniejsze zdania do jakiego świata nas zaprowadzą opisane zmiany (szczególnie druga koncepcja ku której bardziej się skłaniam)? Wydaję mi się, że do obecnego w literaturze science-fiction świata, w którym prawie wszystkie cięższe prace fizyczne będą wykonywane przez maszyny. Mieszkańcy takiego świata, przy założeniu podziału wypracowanego przez roboty zysku, mogliby zajmować się tylko tym na co mają ochotę. Mogliby żyć w zgodzie ze swoimi największymi pasjami nie szukając wśród różnych miłości takiej, którą da się najlepiej sprzedać. Dla wszystkich malkontentów, bojących się nowych, "utopijnych" pomysłów na lepszy świat, przytoczę historyczne fakty pośrednio potwierdzające tezę, że to może się udać.
 

Bohaterką historycznej lekcji jest wspomniana w tytule posta starożytna Grecja. Filozofia i nauka, ściśle powiązane ze sobą, najszybciej rozwijały się właśnie w czasach antycznych na terenie tego małego kraju. Zastanawialiście się kiedyś dlaczego właściwie tak było? Szczerze powiem, że sam tego nie robiłem, aż do wspomnianej na początku rozmowy. Wcale nie chodziło o to, że ludzie w tej części Europy rodzili się inteligentniejsi, albo bardziej pracowici. Sekret prawdopodobnie tkwi w innym miejscu. Otóż Grecy byli ludźmi wolnymi, a wszystkie ciężkie prace wykonywane były przez niewolników. Niektóre ze źródeł historycznych twierdzą, że 30% populacji stanowili właśnie ludzie bez prawa do wolności. Spowodowało to, że większość Greków leniła się, oddając się zajęciom niewartym wzmianki, lecz niektórzy, zapewne z nudów, zaczęli myśleć, tworzyć dzieła sztuki i architektury, kłaść podwaliny pod współczesną medycynę, botanikę i inne nauki. Cywilizacja Greków rozwijała się bardzo szybko na wszystkich płaszczyznach mimo, że prawie nikt ciężko nie pracował!
 

Czyż warto się więc bać, że część ludzi nie będzie pracować jeśli zapewni się im godziwe życie? Czyż życie przeciętnego Greka nie było o wiele ciekawsze, spokojniejsze i pełniejsze od życia przeciętnego człowieka współcześnie? Dlaczego nie wrócić do czasów antycznych tym razem zastępując niewolników robotami? Dlaczego nikt nawet nie próbuje wkroczyć na tę ścieżkę? Chodzi o przeszkody techniczne czy może o coś innego? Jak sądzicie?